ساختار نوین اقتصاد سیاسی بین الملل و موقعیت ایران درعرصه ی انرژی (1388-1368)

یکی از متغیرهایی که موقعیت کشورها را مورد چالش قرار داده و دولت ها را ملزم به ملحوظ نگه داشتن مولفه ی ساختار نظام بین الملل در تصمیم گیری سیاست خارجی می نماید، وضعیتی است که" ساختارنوین اقتصاد سیاسی بین الملل"1 برای آن ها ایجاد نموده است. در همین ارتباط، اندیشمندان حوزه ی اقتصاد سیاسی و معرفت روابط بین الملل با استناد به روندهای جاری در نظام بین الملل، قرن بیست ویکم را قرن " ژئواکونومیک"2 نامیده اند؛ چراکه براین باورند یکی از مهمترین چالش های جهانی در این قرن، چالش بر سر انرژی می باشد و مسأله ی" امنیت انرژی"،3 از مهمترین مسائل پارادایم اقتصاد سیاسی این قرن، خواهد بود. با توجه به این مهم، از آنجا که در فرایند جهانی شدن اقتصاد، بهره گیری از رویکرد اقتصاد سیاسی نسبت به سیاست خارجی،" تعاملِ" نظام داخلی و نظام اقتصادی جهانی را مورد توجه قرار می دهد؛ در انجام این پژوهش از این رویکرد، بهره خواهیم گرفت. مزیت بهره گیری از رویکرد اقتصاد سیاسی در این است که هر دو سطح تحلیل نظام داخلی و نظام بین المللی را مورد توجه قرار می دهد. ضمن آن که در این رویکرد، دولت ها، یکپارچه و نفوذ ناپذیر، آنگونه که واقعگرایان سنت گرای دولت محور، فرض می نمایند، نیستند؛ بلکه شکننده و نفوذ پذیرند. با عنایت به این مطلب، پژوهش حاضر به بررسی رابطه ی بین متغیر ساختار نوین اقتصاد سیاسی بین الملل و موقعیت ایران در عرصه ی انرژی (1388-1368)، خواهد پرداخت؛ و با بهره گیری از رویکرد سطح تحلیل کلان (اقتصاد سیاسی بین الملل) در تجزیه و تحلیل سیاست خارجی، با هدف " تبیینِ عِلّی"4 مسأله ی اصلی تحقیق، برای پاسخ به پرسش اصلی این رساله که: ” چه رابطه ای بین ساختارنوین اقتصاد سیاسی بین الملل و موقعیت ایران در عرصه ی انرژی وجود دارد؟“ فرضیه ی ذیل را با عطف توجه به نظریه و رویکرد" واقعگرایی ساختاری"5 به اقتصاد سیاسی بین الملل به آزمون خواهد گذاشت: ” ساختار نوین اقتصاد سیاسی بین الملل، برپایه ی همکاری و تعامل میان قطب های قدرت همراه با نظام هژمون حاکم، پایه ریزی شده و به کشور معترضی همچون ایران، فرصت بهره برداری های راهبردی را در عرصه ی انرژی، جهت کسب ثروت و اِعمال قدرت ملّی، نمی دهد“.